Czy uzależnienia mogą mieć podłoże genetyczne? Jak terapia indywidualna w ośrodkach leczenia uzależnień pomaga zrozumieć własne predyspozycje?

Predyspozycje do popadania w nałogi mogą wynikać z wielu czynników. Osoby z takimi skłonnościami zazwyczaj mają trudności z kontrolowaniem impulsów lub regulacją emocji, ponadto mogą przejawiać wysoki poziom stresu. Istnieją jednak skuteczne strategie poznania indywidualnych predyspozycji oraz radzenia sobie z pokusami, które zredukują ryzyko wpadnięcia w uzależnienia.

Czy uzależnienia mogą mieć podłoże genetyczne?

Wiele badań naukowych wskazuje, że uzależnienia mogą mieć podłoże biologiczne, czyli genetyka wpływa na predyspozycje do popadania w nałogi. Odgrywa ona istotną rolę, warunkując, jak dana osoba reaguje na substancje psychoaktywne lub określone zachowania (uzależnienia behawioralne). Badania wskazują, że geny mogą odpowiadać za ok. 40-60% ryzyka popadania w nałogi. Te związane z systemem dopaminergicznym, czyli wpływającym na odczuwanie przyjemności oraz te, które regulują metabolizm substancji psychoaktywnych, są niezwykle ważne, ponieważ osoby z wymienionymi wariantami genów mogą silniej reagować na używki bądź szybciej rozwijać nawyk ich przyjmowania. Choć genetyka może zwiększać podatność na uzależnienia, to niewątpliwie terapia indywidualna pełni istotną funkcję w identyfikacji oraz zarządzaniu skłonnościami, dzięki czemu pacjent może świadomie kierować swoim postępowaniem. Praca z psychoterapeutą pomaga w odkrywaniu wzorców myślenia i podejmowanych decyzji, które mogą sprzyjać nałogom, ponadto pozwala opracować strategię radzenia sobie z nimi. 

Czy uzależnienia wynikają wyłącznie z czynników genetycznych?

Nie. Uzależnienia mogą również wynikać z czynników środowiskowych lub ich połączenia z czynnikami genetycznymi. Dodatkowo poszczególne osoby mogą mieć niższe lub wyższe predyspozycje do rozwoju nałogu. Oznacza to, że uzależnienia to skomplikowana interakcja między czynnikami genetycznymi a doświadczeniami życiowymi oraz wpływem otoczenia. Środowisko, w którym żyje dana osoba, wywiera wpływ na ryzyko popadania w nałogi. Traumatyczne przeżycia, presja społeczna, stres itp., mogą zwiększyć predyspozycje do rozwinięcia się uzależnienia. Z kolei wzorce rodzinne i społeczne, w tym częste nadużywanie różnych substancji również sprzyjają popadaniu w nałogi, szczególnie u osób podatnych genetycznie.  

Co ważne, u osób z predyspozycjami genetycznymi do popadania w nałogi, niekoniecznie musi dojść do rozwinięcia uzależnienia. Jednak są one bardziej wrażliwe i podatne na czynniki środowiskowe, które mogą rozwinąć nałóg. Oznacza to, że osoba z genetycznym ryzykiem uzależnienia, przy wspierającym środowisku oraz braku dostępu do używek nie rozwija nałogu. Stąd też uzależnienie jest wynikiem działania zarówno czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Obszary te wzajemnie się przenikają, właśnie dlatego terapia indywidualna odgrywa istotną rolę w zarządzaniu ryzykiem oraz rozwojem zdrowych strategii radzenia sobie z przeciwnościami i trudnościami. 

W jaki sposób terapia indywidualna pomaga pacjentom poznać predyspozycję popadania w uzależnienia? 

Terapia indywidualna to przede wszystkim ogromna szansa dla pacjentów, aby poznać swoje predyspozycje do popadania w nałogi poprzez pogłębienie świadomości, analizę przeżytych doświadczeń czy naukę rozpoznawania własnych wzorców emocjonalnych oraz behawioralnych. Terapeuci wykorzystują różne techniki, aby pomóc swym podopiecznym zidentyfikować czynniki ryzyka np. podatność na stres czy wzorce myślenia. Terapia indywidualna stanowi efektywny sposób na odkrywanie predyspozycji do popadania w nałogi, który oparty jest na pogłębionej samoświadomości, edukacji czy rozwijaniu zdrowych mechanizmów. Pacjenci uczą się zarządzania swoimi reakcjami i zachowaniami, dzięki czemu mają większe szanse na uniknięcie nałogów oraz prowadzenie świadomego zrównoważonego życia.

Terapia uzależnień we Wrocławiu, prowadzona w Ośrodku Przebudzenie, oferuje spersonalizowane podejście, uwzględniając indywidualne potrzeby oraz historię pacjenta. Terapeuci stosują różnorodne techniki, aby pomóc swym podopiecznym zidentyfikować czynniki ryzyka. Proces ten opiera się przede wszystkim na:

• analizie historii rodzinnej – rozmowa pozwala zrozumieć, jakie przekonania i wzorce zachowań pacjent wyniósł z domu, jak również jakie postawy wobec różnych substancji były akceptowane;
• analizie doświadczeń życiowych i czynników stresowych – terapeuta pomaga zrozumieć pacjentowi, jak reagował na trudne emocje w przeszłości. Analizowane są także tendencje do uciekania w używki;
• rozpoznawaniu wzorców emocjonalnych i myślowych – pacjent uczy się identyfikować własne schematy emocjonalne, które mogą zwiększyć skłonność do popadania w nałogi;
• ocenie mechanizmów radzenia sobie ze stresem – pacjent z pomocą terapeuty pracuje nad rozwinięciem zdrowych metod zarządzania stresem i trudnymi emocjami;
• pracy nad poczuciem własnej wartości – poprawa samooceny i samoakceptacji pomoże pacjentowi unikać sytuacji, w których sięga po używki, aby poprawić sobie nastrój czy zwiększyć poczucie własnej wartości;
• identyfikacji wyzwalaczy oraz sytuacji ryzyka – terapeuta wspólnie z pacjentem opracowuje plan działania, co pozwoli na lepsze rozpoznawanie wyzwalaczy, jak również wspomoże w podejmowaniu świadomych decyzji jak reagować na sytuacje kryzysowe;
• edukacji – terapeuta pomoże zrozumieć mechanizm uzależnienia oraz wyjaśni, jak substancje działają na układ nagrody i jakie zmiany w biochemii mózgu powodują;
• budowaniu długotrwałej strategii profilaktycznej – pacjent uczy się zdrowych nawyków, które przynoszą satysfakcję, co zmniejsza ryzyko nawrotu.

Taki model terapii umożliwia pracę nad osobistymi czynnikami ryzyka oraz uczy mechanizmów, które pomagają utrzymać zdrowy styl życia po zakończeniu terapii. 

Terapia indywidualna jest kluczowa w leczeniu i zapobieganiu predyspozycji do uzależnień. Ich odkrycie to pierwszy krok do ich świadomej kontroli. Dzięki wsparciu terapeutów, pacjenci nie tylko odzyskują poczucie kontroli nad swoim życiem, ale także budują mocniejsze fundamenty odporności na czynniki wyzwalające nałogi.